TeamUp voor gevluchte Venezolaanse kinderen

Ver van thuis: Venezuela

Op zoek naar eten, onderdak en medicatie verlaten miljoenen mensen Venezuela, alles achterlatend. Hun geld is niks meer waard. De busterminal in Bogota is een rustpunt voor Venezolanen die op doorreis zijn. Men krijgt water, een medische check, informatie over routes die leiden naar hun bestemming. Geduldige hulpverleners van een lokale stichting hebben het druk. De stroom vluchtelingen is al maanden gaande en houdt niet op.

Een moeder zit op één van de vele stoelen in de ruimte, omringt door haar drie kinderen en talloze tassen. In haar zwarte linkerschoen zit een gat: slijtage als gevolg van tientallen kilometers lopen. Een blauwe rugzak en een grote plastic tas staan naast haar stoel. Met haar linkerhand omklemt ze krampachtig de rugzak. Ze leunt achterover en kan nauwelijks haar ogen openhouden. Haar kinderen, twee meisjes en een jongen, staren voor zich uit. Zo zitten tientallen mensen en kinderen op deze doorreisplek, ver van huis, ieder met een eigen verhaal.

TeamUp-sessie op een paar vierkante meter

In een hoek van de grote hal is een paar vierkante meter waar kinderen kunnen spelen. Met een lokaal TeamUp-team zijn we aanwezig om een bewegingssessie met de kinderen te doen. Eén van mijn War Child-collega’s loopt naar de ouders toe en vertelt ze dat er activiteiten voor hun kinderen worden georganiseerd. Ik zie de moeder met haar drie kinderen even kijken naar de speelhoek, waarna ze instemt. Binnen een paar minuten hebben we een groep kinderen in de leeftijd van 6 tot 11 jaar die graag willen spelen. Ouders hebben vanuit hun zitplek oog op hun kinderen, dat voelt goed.

Alle kinderen delen hun droomreis

Met een ‘box’ of ‘high five’ worden de kinderen begroet. Zittend in een kring beginnen we aan de TeamUp-sessie. We klappen, zingen en bewegen, op de plaats. De meeste kinderen lachen, hun ogen verliezen de dofheid en beginnen te glinsteren. Behalve Guillermo, hij klapt nog niet mee, maar observeert en luistert. Eén van de jongens, Enrique, vindt het fijn om naast me te zitten. Hij lacht. Zijn jongere zusjes hebben veel lol.

Zittend in een cirkel en met de benen gestrekt voor ons proberen we een knuffel - bij gebrek aan een bal - met de benen naar elkaar door te tikken. De knuffel (een vliegtuig) gaat de cirkel rond. De kinderen zijn geconcentreerd, volgen het vliegtuig, gaan helemaal op in de activiteit. “Nog een keer!”, roept Sofia, één van de oudere kinderen in de groep, als de knuffel na drie rondes buiten de kring raakt.

De knuffel mag nu worden opgepakt en naar een willekeurig ander kind in de cirkel geworpen worden, nadat je vertelt - als je dat wilt - waar je heen zou willen vliegen. Sofia vertelt dat ze met het vliegtuig graag naar Brazilië wil, Enrique wil naar Amerika en Felipe naar de maan. Zo delen alle kinderen hun droomreis met elkaar. “Ik wil naar Venezuela”, zegt Guillermo. Het is even stil.

Het fruitsaladespel

We gaan staan en spelen ‘fruitsalade’. Sommige kinderen zijn een banaan, anderen mango of guava. Als ik “banana” roep, wisselen alle kinderen die banaan zijn van plek. Dat valt niet mee in deze piepkleine ruimte, maar het gaat prima. Kinderen bewegen rustig langs elkaar heen en kunnen bijna niet wachten totdat hun vrucht weer genoemd wordt. Vanuit mijn ooghoeken werp ik een blik op de moeder van drie, omringt door tassen. Ze slaapt. Haar hoofd rust tegen de muur, haar linkerhand nu ontspannen op de rugzak. Wetend dat de kinderen in goede handen zijn, even een moment, een klein moment van rust. Ze heeft wellicht nog een lange reis voor de boeg. Waar gaat ze heen? Waar slapen zij en haar kinderen vanavond?

Spelvormen en ademhalingsoefeningen

“We hebben een ‘profesora’, een juffrouw, in ons team!” Sofia kent een spel en wil dat graag laten zien. We benoemen haar direct tot juffrouw, wat haar doet glunderen. De glimlach blijft tot het eind van de TeamUp-sessie op haar gezicht. We spelen ‘papa caliente’, ofwel ‘hete aardappel’. Alle kinderen kennen het. Ongetwijfeld op school of op straat in Venezuela geleerd.

Zo volgt de ene activiteit na de andere. Ze zijn bewust laag van intensiteit. De kinderen zijn ongetwijfeld vermoeid in de busterminal aangekomen, maar laten hier tijdens de sessie geen spoor van zien. Ogen glinsteren, stralende gezichten. Er worden grapjes gemaakt, ze lachen. Zelfs de stille Guillermo is ontdooid. Hij glimlacht en lijkt te ontspannen als we in dieren nadoen die in het oerwoud leven. Spelvormen worden afgewisseld met rustmomenten waarop ademhalingsoefeningen gedaan worden. Soms zingen we een liedje, ondersteund door klappen of stampen.

"Muchas gracias"

De moeder van drie is wakker geworden en heeft haar hoofd in onze richting gedraaid. Op haar gezicht verschijnt een kleine glimlach. Zo zit zij, kijkend naar haar drie kinderen. Ze beweegt niet, lijkt wel een standbeeld met een glimlach. Hoe lang is het geleden dat zij haar drie kinderen zo heeft gezien, lachend, spelend, voor even onbezorgd?

De kinderen komen helemaal los, hun energieniveau stijgt. Ze willen meer, ze willen doorgaan, hebben allemaal ideeën. Het zijn allemaal ‘profesores’ en ‘profesoras’. Mijn collega en ik besluiten de TeamUp-sessie af te ronden. Het is goed zo, na drie kwartier bewegen, spelen, lachen en luisteren. We willen ze beschermen en ze niet uitgeput bij hun ouders terugbrengen. Zittend op de grond kijken we elkaar nog een keer aan. Het wordt stil in de kring.

Een rustige afsluitende ademhalingsoefening wordt gevolgd door een kort gesprek over wat ze leuk vonden. “Dieren in het oerwoud! Fruitsalade! Papa caliente!” Met een high five neemt iedereen afscheid van elkaar. De kinderen gaan terug naar hun ouders, wij ruimen op en pakken onze tassen. Twee hulpverleners die tijdens hun pauze een deel van de sessie geobserveerd hebben, bedanken ons met een grote glimlach. “Muchas gracias”.

'Dit heb ik nog nooit gezien'

Vijf minuten later zitten ik samen met mijn TeamUp-colleag's in een wit busje, net buiten het busstation. Jaime, de chauffeur, wordt gevraagd de motor nog niet te starten. Eerst willen we onze eerste reacties, en gevoelens delen, voordat we verder op pad gaan naar een volgende halte - een ander rustpunt voor Venezolaanse vluchtelingen. “Nunca he visto esto” – ‘dit heb ik nog nooit gezien!’, zegt een psycholoog op rustige toon. De reacties komen los, gevoelens worden gedeeld en emoties geuit. Het was niet de eerste TeamUp-sessie voor deze ervaren veldwerkers, en zeker niet de laatste. Maar deze TeamUp-sessie was intens, zo heftig en bijzonder tegelijk.

TeamUp in Colombia

In Colombia worden door War Child in samenwerking met Save the Children teams samengesteld en getraind die snel kunnen worden ingezet, flexibel zijn en altijd blijven denken in mogelijkheden. Teams die in staat zijn om TeamUp-sessies te leiden onder de meest uitdagende omstandigheden. In informele nederzettingen, in een heet, droog gebied, in opvanglocaties in de stad, op scholen en ja, in een hoekje van vijf vierkante meter in de busterminal in Bogota.

Door: TeamUp trainer Willem Vriend