Afghaanse activiste Kamela Hamidy: "Ik wil mijn angst niet bij mijn kinderen neerleggen"

Bekijk het hele verhaal van Kamela en Morvarid op NPO Start.

Door de Taliban gescheiden

Een hartverscheurende keuze: in Afghanistan blijven en de levens van haar en haar familie riskeren - óf het land ontvluchten en een deel van haar gezin achterlaten. Als de dreiging van de Taliban te groot wordt, heeft ze geen keus meer: activiste en verloskundige Kamela Hamidy vlucht naar Nederland, waar zij met twee van haar kinderen als politieke vluchteling onderdak vindt in een azc. Drie kinderen blijven met hun vader achter in Afghanistan. Dochter Morvarid is één van hen: "Ik was zestien jaar oud toen mijn moeder vluchtte. Het was heel moeilijk, want mijn moeder was en is mijn held. Ik raakte de held in mijn leven kwijt. Zij beschermde ons tegen tegenslagen. Toen en nog steeds eigenlijk."

Een onmenselijk bestaan voor vrouwen

In Afghanistan heerst al veertig jaar oorlog, "veel langer dan dat de media erover bericht," zegt Morvarid. "Onder de Taliban is het leven in Afghanistan verschrikkelijk, onmenselijk. Vooral voor meisjes en vrouwen is het een hel. Ik kon naar school, maar nooit zonder angst voor de Taliban. Als meisje stel je geen vragen, zo werkt dat niet. Ik ben een direct persoon, altijd geweest, maar in Afghanistan mag je als vrouw nooit weten 'waarom'."

Haar moeder vult aan: "Net zoals Morvarid was ik ook altijd bang in Afghanistan. Ik ben opgegroeid in de oorlog. Ik heb heel veel leed gezien. Geweld, vliegtuigbombardementen op ons huis, martelingen. Ik heb heel veel nachtmerries en mijn schouder doet soms nog steeds pijn van de verwondingen door een bomaanval. Er is zoveel geweld tegen vrouwen en meisjes." Activisten zoals Kamela zijn er hun leven nooit zeker: "Mijn zus is activiste, net zoals ik. Zij woont nog steeds in Afghanistan en vrouwen zoals zij worden onderdrukt. Als de Taliban haar vindt, dan pakken ze haar. Haar zoon, mijn neefje, heeft er heel veel last van. Hij is heel angstig en verdrietig."

Nachtmerries in het azc

Als Kamela net in Nederland aankomt heeft ze veel last van nachtmerries, angsten en geestelijke problemen. "In het azc in Nederland ben ik naar een psycholoog gegaan en heb ik uiteindelijk medicijnen gekregen. Toen ook mijn man en andere kinderen hierheen konden komen, vond ik het heel belangrijk dat zij ook psychologische hulp kregen." Dochter Morvarid vertelt: "Ik ben naar een studentenpsycholoog gegaan, een hele lieve vrouw. Zij zei tegen mij dat het belangrijk was om ook te denken aan het nu. Hoe voel je je nú? Ik dacht altijd alleen maar aan het verleden of aan de toekomst. Dankzij haar werd ik mij ervan bewust dat ik dat stuk van mijn leven miste."

De gezinshereniging in Nederland is fijn, maar ook lastig. Morvarid: "Toen ik hier net aankwam was ik getraumatiseerd. Hier ben ik veilig en vrij, maar de pijn en het verdriet uit Afghanistan neem je met je mee. Hier in Nederland kon ik pas zien hoe groot het verschil tussen de twee werelden is. Dat deed veel pijn. Ik had vaak nachtmerries over Afghanistan waarin ik achtervolgd werd door mensen die mij wilden neersteken, of mijn paspoort gingen stelen zodat ik niet naar mijn moeder kon. Heel soms, vooral als er iets speelt in Afghanistan, dan komt die angst weer even terug."

Wakker worden in Nederland

Wanneer de Taliban in 2021 weer aan de macht komt, zoekt het gezin van Kamela steun bij elkaar. Morvarid: "We praatten er veel over. Het voelde alsof de Taliban ook hier in Nederland was, alsof de terroristische conservatieven ook hier over straat liepen. Het was traumatisch. De Taliban doen wel alsof ze zijn veranderd, maar dat zijn ze niet. Ze doen verschrikkelijke dingen. Het is alleen maar erger geworden. Vrouwen mogen er niks. Mensen hier kunnen zich dat nauwelijks voorstellen. Maar ik weet hoe het leven daar is, wat de vrouwen daar meemaken." Morvarid vervolgt: "Maar na een paar dagen dacht ik bij mezelf: 'word wakker. Je woont gelukkig veilig in Nederland. Je hebt hele lieve mensen en mooie dingen in je leven waar je dankbaar voor mag zijn."

Kracht putten uit de pijn

Zowel Kamela als haar dochter zetten in Nederland de pijn en het verdriet om in iets positiefs. Kamela: "Het helpt om actief te zijn. Dingen als sporten en strandwandelingen helpen tegen mijn angsten, die zijn goed voor mijn hoofd. Ik ben bezig met het oprichten van een vereniging en ik ben vrijwilliger bij Vluchtelingenwerk, waar ik gevluchte Afghaanse vrouwen help integreren en sterk te zijn, voor zichzelf en voor hun kinderen." Morvarid vult aan: "Net zoals mijn moeder voel ik de pijn en het verdriet. De oorlog zit nog steeds in mij. Mijn verleden heeft mij gevormd tot wie ik nu ben. Daar probeer ik mij bewust van te zijn, het te omarmen, er kracht uit te putten en verder te gaan met mijn leven."

Schrijvend verwerken

Kamela en haar dochter praten onderling niet veel over de oorlog. Morvarid: "Mijn moeder staat er altijd voor open, maar ik wil haar niet lastigvallen met mijn verdriet." Andersom wil Kamela ook haar dochter niet belasten. Kamela: "Ik wil mijn angsten en verdriet niet bij mijn kinderen leggen." Schrijven helpt moeder en dochter hun oorlogsverleden te verwerken. Morvarid: "Ik houd een dagboek bij, dat troost mij soms. En mijn moeder schrijft gedichten en is bezig met een boek." Kamela leest een paar zinnen voor van haar gedicht over een Afghaans meisje. 'Dit huis is als een gevangenis. Ik ben bang voor de muren, voor het sluiten van de sloten. Voor de grote en de kleine deuren.'

Trauma's doorgeven

Als Hanneke vraagt waarom moeder en dochter meedoen aan deze campagne, zegt Morvarid: "Omdat ik het belangrijk vind dat oorlogstrauma's niet van generatie op generatie worden doorgegeven, onbewust en ongewild. Je moet de kans hebben je trauma te verwerken. Ik wil mijn trauma niet doorgeven aan mijn kinderen. Ik wil hen juist de positieve dingen leren; de andere kant van het verhaal. Natuurlijk moeten zij weten dat de veiligheid en vrijheid die wij hier in Nederland hebben, niet vanzelfsprekend is. Dát wil ik doorgeven - en niet mijn oorlogservaringen."

Kamela knikt instemmend. "Ik wil graag dat er meer aandacht komt voor kinderen in oorlog, óók nadat ze uit de oorlog zijn ontsnapt. Zij moeten psychologische hulp krijgen zodat ze hun angsten kunnen verwerken, en leuke dingen kunnen doen. Die kans hebben wij in Nederland gekregen en gegrepen." Ze vervolgt: "Ik denk dat de activiteiten van War Child kinderen en ouders in Afghanistan heel erg helpen. Op dit moment kunnen veel mensen niet veilig naar buiten. Mijn neefje in Kabul vraagt altijd of hij buiten mag spelen, maar dat kan niet, want dan kan hij gepakt worden. Het is fantastisch dat kinderen zoals mijn neefje bij War Child op een veilige plek leuke dingen kunnen doen en muziek kunnen maken."

Laat oorlog geen generaties duren

In de aanloop naar Bevrijdingsdag staan we in Nederland stil bij de impact van oorlog op jong en oud, door alle generaties heen. Want als je een oorlog hebt meegemaakt, draag je dat je hele leven met je mee. Of dat nu de oorlog in Afghanistan is, zoals Kamela en Morvarid Hamidy, de Tweede Wereldoorlog, zoals Debby Petters moeder en Boudewijn de Groot - of de oorlog in Syrië, zoals Nadine (11). Met de juiste hulp kunnen wij voorkomen dat oorlog van generatie op generatie wordt doorgegeven. Jouw steun is daarbij hard nodig.